دهلی دومین کلانشهر بزرگ هند است و دهلی نو، پایتخت هند، نیز بخشی از این کلانشهر است. دهلی طبق سرشماری سال ۲۰۰۱ با جمعیتی برابر 14 میلیون نفر جمعیت مرکزی و بیش از ۲۲ میلیون نفر در کلان شهر دهلی یکی از بزرگترین شهرهای هند است و با قدمتی افزون بر ۵۰۰۰ سال به همراه دمشق و بنارس از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب می شود.
این شهر تاکنون ۱۱ بار ویران گشته و از نو ساخته شده‌است.
دهلی قدیمی ترین ناحیه مسکونی جهان به شمار می‌رود که تاکنون همواره مسکون بوده است. دهلی آمیخته ای است از جامعه سنتی و مدرن و نمودی است از اجتماع مذاهب ، قومیت ها و فرهنگ های مختلف.
موقعیت جغرافیایی استثنایی دهلی سبب شده است تا این شهر از دیرباز بر مسیر تجاری که از شمال غربی هند به کرانه های رود گنگ کشیده شده بود، تسلط پیدا کند.
این وضعیت رونق شهر دهلی را در پی آورد و به تبع آن این شهر به یکی از مراکز اصلی فرهنگی و روشنفکری هند تبدیل شد.
دهلی نو از نظر اقتصادی وضعیت بسیار مطلوبی دارد و از این لحاظ اقتصاد آن به سرعت در حال رشد است. براساس آمار سال ۲۰۰۱ نزدیک به ۱۳ میلیون نفر در دهلی زندگی می کردند که این میزان در سال ۲۰۰۵ به ۱۵ میلیون نفر رسیده است. این آمار نشانگر آن است که جمعیت دهلی در سال های اخیر با ۶۰درصد رشد مواجه بوده است.
این در حالی است که با احتساب شهرک های نویدا ، گورگاون ، فریدآباد و قاضی آباد جمعیت این ابرشهر به ۲۰ میلیون نفر می رسد.
با توجه به موقعیت‌های مناسب و زیاد کار، میلیون‌ها نفر از مناطق روستایی ایالت های همجوار هاریانا ، پنجاب ، اوتارپرادش و بیهار جذب شهر دهلی شده اند.
در همین چارچوب نیز فشارها بر دولت ایالتی دهلی در راستای منطبق کردن زیرساخت های شهر با جمعیت ساکن دهلی به شدت افزایش یافته است.
در سال ۲۰۰۱ دولت طرح جدیدی را به عنوان نقشه اصلی به اجرا درآورد. این طرح به منظور گسترش مناطق جدید مسکونی، تجاری و صنعتی در محدوده شهر دهلی و حتی نواحی خارج از آن به اجرا درآمد.
از سال ۱۷۷۲ میلادی تا ۱۹۱۱ میلادی شهر کلکته پایتخت هندوستان بود ولی به خاطر مرکزیت دهلی، جرج پنجم بریتانیا، که در دههٔ ۱۹۰۰ پادشاه هند به شمار می آمد پایتخت را از کلکته به دهلی نو منتقل کرد.
این شهر دارای پنج هزار سال قدمت است و آثار دوران تمدن موهنجودارو و یا دره رود سند در آن یافت شده است.
دهلی اولین پایتخت حکومت مسلمانان از قرن دوازده تا ۱۹ میلادی بوده و طی قرون متمادی، جنگها و ویرانیهای فراوانی را به خود دیده است که از مهمترین آنها حمله تیمور و نادر شاه به این شهر را می توان نام برد. تخت طاووس و الماس معروف دریای نور از غنائم با ارزشی است که از این شهر به ایران منتقل شده است.
اولین جنگ برای استقلال سرزمین هند، درسال ۱۸۷۵ میلادی در شهر دهلی به وقوع پیوست.
انگلیسی ها در سال ۱۹۱۱ میلادی مرکز حکومت خود را از کلکته به این شهر انتقال دادند. طراحی و احداث دهلی نو بلافاصله پس از استقرار حکومت انگلیسی ها، توسط یک معمار برجسته انگلیسی به نام ادوین لوتینز در جنوب دهلی آغاز گردید. دهلی نو پس از استقلال به عنوان پایتخت هند معرفی شد.
دهلی در طول تاریخ مهمترین مرکز تجاری و تبادل کالا در کل کشور هند بوده است. نام برخی از مکان های خرید و تجاری دهلی نیز ریشه در همین پیشینه تاریخی دارد.
نام هایی مانند شیخ سارای (Sheikh Sarai) و یوسف سارای (Yusuf Sarai) .
امروزه این شهر تجاری پر است از مراکز تجاری و فروش کالا و مغازه های کوچکی که در کل شهر پخش شده است. اجناس مهمی مانند جواهرات ، فرش و انواع زیرانداز، روسری های رنگارنگ ، سنگ های با ارزش و لباس های ابریشمی و نقره ای در این شهر خرید و فروش می شوند.
از مراکز مهم و ناحیه های خرید می توان به باغ کارول (Karol Bagh) ، کوناوت (Connaught) و چندنی چوک (Chandni Chowk) را نام برد.
خیابان بابا خاراک (Baba Kharak) که در نزدیکی پارلمان هند واقع شده است نیز یکی از مهترین مراکز فروش لباس ها و روسری های هندی است.
مرکز خرید بهشت نیز (Delhi is a shoppers paradise) نیز یکی دیگر از مراکز مهم خرید کالا در دهلی است که لباس هایی ساده و سنتی را زیر نظر بزرگترین طراحان با قیمتی مناسب به مردم عرضه می کنند.
روستای حوض خاص (Hauz Khas Village) که در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر قرار دارد نیز یکی دیگر از مراکز مهم خرید جواهرات و اجناس با ارزش است.
مجتمع خرید سانتوشی (Santushi) که در کنار هتل های مهم دهلی قرار دارد نیز یکی دیگر از مراکز بزرگ و قابل توجه دهلی است. در این مرکز خرید بهترین لباس هایی که نخ های آن به وسیله دست ریسیده شده است به مشتریان عرضه می شود. در برخی از مراکز خرید سنتی دهلی حجم زیاد لباس های های آویخته شده بر در مغازه های به حدی است که مشتریان به سختی می توانند آسمان را ببینند. تمامی مراکز یاد شده بافت سنتی و قدیمی شهر دهلی را در خود به یادگار گذاشته است و هر بازدیدکننده ای را مجذوب خود می کند.
باغ کارول (Karol Bagh) مهمترین مرکز خرید در حوض خاص (Hauz Khas) است.
یکی دیگر از مراکز تجاری شهر دهلی مرکز دیلی هت(Dilli Haat) است. این مرکز که ظاهری مانند بازار دارد و در تمامی روزهای هفته باز می باشد. در این مکان می توان انواع پارچه ها و لباس ها و روسری های محلی هند را خرید. خریدی که تجربه ای هنری را برای گردشگر به ارمغان خواهد آورد.
از دیگر مراکز خرید در دهلی می توان به بازار سدر (Sadar) اشاره کرد. مکانی پرانرژی و پویا که بزرگترین ناحیه تجاری دهلی است.
تمامی اجناس مورد احتیاج گردشگران در آن موجود است و خود به ناحیه های بسیار متنوع و گسترده ای تقسیم می شود.
شهر دهلی در ناحیه مرکزی نیمه شمالی هند و در ساحل غربی رود یامونا یا جمنا واقع شده است. وسعت ناحیه پایتختی ملی دهلی برابر ۱۴۸۳ کیلومتر مربع است که ۷۰۰ کیلومتر آن ناحیه شهری و ۷۴۳ کیلومتر مربع ناحیه روستایی است و از بزرگترین کلانشهرهای جهان محسوب می گردد. ناحیه پایتختی ملی دهلی یا ایالت دهلی که دهلی نو مرکز آن می باشد، از طرف شرق به ایالت اوتارپرادش و از طرف شمال ، غرب و جنوب به ایالت هاریانا محدود میگردد و تماما بر روی جلگه رود گنگ واقع است.
دهلی امروز، آخرین شهر از شهرهایی است که پس از تاسیس پاندوراس در ایندراپراست ها تاکنون به صورت پی در پی در این ناحیه ساخته شده اند. زمانی که شهرهای ساحلی هند باتلاق هایی بیش نبودند، دهلی به دلیل ارزش جغرافیایی خود در بین رود یامونا و تپه های اراولی (Araveli) ، محل تاخت و تاز پادشاهان هندو از جنوب و کشورگشایان مسلمان از آسیای مرکزی بوده و بارها تصرف ، ویران و دوباره ساخته شده است. از هر فرمانروا و امپراطوری بناهای تاریخی مهمی به یادبود مانده است که آثاری از فرهنگ، حوادث، و سبک معماری دوره خود را به نمایش می گذارد و امروزه در نقاط مختلف دهلی قابل توجه مورخان و گردشگران است.
اکنون دهلی به عنوان پایتخت بزرگترین دموکراسی جهان، همچنان در کشاکش بین مذاهب و فرقه ها و نژادهای گوناگون است.
دهلی گام های بلندی در جهت رشد اقتصادی برداشته است. امروز دهلی در کنار بافت قدیمی که ردپایی از تاریخ پر فراز و نشیب خود را دربردارد، شامل ادارات و مناطق مسکونی مدرن و فضاهای وسیع سرسبزی است که به آن لقب باغ شهر داده است.
سیستم حمل و نقل این شهر از اتوبوس ها ، ریکشاو یا همان سه چرخه‌های موتوری ، مترو ، تاکسی و قطارهای حومه شهری تشکیل شده است. متروی این شهر یکی از مدرن ترین سیستم های حمل و نقل زیرزمینی دنیا به شمار می رود. در سال ۲۰۰۷ این سامانه در ۳ خط فعال بود ، ۶۵ کیلومتر طول داشت و به ۵۹ ایستگاه سرویس می داد. در حال حاضر چندین خط جدید در حال ساخت است و به زودی ایستگاه های بیشتری افتتاح خواهند شد.
یکی از پرطرفدار ترین وسایل حمل و نقل عمومی در دهلی ریکشاو یا همان سه چرخه های موتوری هستند که معمولا به رنگ سبز در شهر دیده می شوند.
این وسیله حمل و نقل عمومی که از سی ان جی یا همان گاز استفاده می کند و بسیار ارزن تر از تاکسی ها زرد و مشکی دولتی و خصوصی است.
در کنار همه این ها سیستم اتوبسرانی شهری دهلی قرار دارد که ۶۰ درصد سفرهای درون شهری دهلی توسط آن ها انجام می شود. اتوبوسرانی دهلی برای ارائه تسهیلات بیشتر به شهروندان ، با شرکت متروی این شهر قرار داد بسته است و ایستگاه‌های متروی دهلی را به خوبی پوشش می دهد.
